Χριστόψωμο λέγεται γενικά το ψωμί (καρβέλι) ή κουλούρα που οι ελληνίδες νοικοκυρές έχουν παρασκευάσει 2-3 ημέρες προ των Χριστουγέννων ειδικά για τη μεγάλη αυτή εορτή. Η μόνη διαφορά με τα άλλα συνήθη ψωμιά είναι ο πλούσιός του στολισμός με λογής-λογής κεντήματα (κεντίδια) ή «πλουμίδια» όπως ονομάζονται.
Αυτά δε τα πλουμίδια δεν είναι τυχαία και επιπόλαια κεντίδια αλλά σεβαστά σχήματα που συμβολίζουν τον καημό και το όνειρο της ελληνικής αγροτιάς.
Ένα κεφαλαίο Β συμβολίζει το ζυγό του αλετριού (από την ιστορία της σποράς) ενώ άλλες παραστάσεις αλέτρι βόδια κλπ συμβολίζουν το αυτό. Στο άλλο μισό της επιφάνειας του Χριστόψωμου με «σωρό» ζύμης παρίσταται η «στοίβα» (οι θημωνιές), πλαισιωμένη με φύλλα αμπέλου και ελιάς, η προσδοκία, το όνειρο για το ερχόμενο Καλοκαίρι. Επίσης πολλές φορές απεικονίζεται και το σπίτι στο οποίο και θα έρθει η ευτυχία της χρονιάς μια ιδιαίτερη σημασία που τονίζεται και στα κάλαντα:
«Σ΄ αυτό το σπίτι πού ΄ρθαμε πέτρα να μη ραΐσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρονιά να ζήσει»
Ασφαλώς και δεν εννοείται ράγισμα πέτρας αλλά την απευχή του θανάτου που με τους θρήνους και ολοφυρμούς μπορούν να κάνουν και «τις πέτρες να ραΐσουν» γι΄ αυτό και αμέσως μετά η ευχή καμιά συμφορά κι ο νοικοκύρης χίλια χρόνια να ζήσει.
Αυτό το ψωμί αφιερώνει η ελληνική οικογένεια με ευλάβεια στη Γέννηση του Χριστού που θα στέρξει να μεταβάλει τα «πλουμίδια» σε ευλογημένη πραγμάτωση.
Αυτή είναι και η βάση της λατρευτικής ψυχολογίας από πανάρχαιους χρόνους της ελληνικής φυλής που βεβαίως έχει προσαρμοστεί στη νεότερη Θρησκεία της.
Το καθημερινό φαγητό των Ελλήνων έχει ως βάση το ψωμί ή την πρώτη ύλη του ψωμιού, τους σπόρους δηλαδή των δημητριακών. Γι’ αυτό και η έννοια του φαγητού ταυτίζεται για τον Έλληνα με το ψωμί: ψωμι και προσφάι’ λένε ενώ η κατάρα της πείνας είναι:να πεις το ψωμί ψωμάκι Στις μεγάλες γιορτές το ψωμι βάζει τα καλά του με ιδιαίτερο όνομα και είδος παρασκευής κάθε φορά, κατέχει σπουδαία θέση ανάμεσα στα εορταστικά φαγητά κι αυτό αποτελεί πραγματικά ένα κοινό στοιχείο του παραδοσιακού πολιτισμού όλων των ελληνικών τόπων. Τα Χριστούγεννα το ψωμί είναι χριστόψωμο και το βρίσκουμε παντού.Είναι το σύμβολο, ο φορέας της ευεργετικής δύναμης που ενσαρκώνεται στο νεογέννητο Χριστό. Παρασκευάζεται όπως το συνηθισμένο ψωμί, απο καλύτερο όμως αλεύρι, κοσκινισμένο με τη μπακλαβόσιτα, ψιλή σίτα. Είναι συνήθως στρογγυλό και στην επάνω επιφάνεια του έχει σταυρό απο ζυμάρι ή σφραγίδα και είναι πασπαλισμένο με σουσάμι. Σε πολλά μέρη βάζουν επίσης και καρύδια με το τσόφλι, ξερά σύκα, σταφίδες και αμύγδαλα, με τα οποία κάνουν διάφορα σχήματα.Το χριστόψωμο δεν το κόβουν με μαχαίρι, γιατί τη δύναμη του καλού που είναι μέσα στο ψωμί δεν θέλουν να την βιάσουν με σίδερο που συμβολίζει τη δύναμη του κακού. Στην Καστοριά οι γυναίκες αποτυπώνουν και τα πέντε τους δάχτυλα, πάνω στο ψωμί, και λένε στα μικρά παιδιά πως ο Χριστός κατέβηκε στο φούρνο και το ευλόγησε. Στο Μιχαλίτσι της Μικράς Ασίας, το χριστουγεννιάτικο ψωμί ονομάζεται Χριστός. Στη Γρατινή της Κομοτινής το χριστόψωμο ονομάζεται παράς γιατί μέσα έχουν βάλει ένα νόμισμα. Ο αρχηγός της οικογένειας ξεχωρίζει με τα χέρια ένα κομμάτι ψωμιού για τον καθένα και απο ένα για το σπίτι, για τα χωράφια, για τα ζώα και φυσικά για τους αγίους. Αυτό ςπου θα βρεί το νόμισμα μένει ξάγρυπνος και φυλάει τη φωτιά στο τζάκι για να ζεσταθεί ο νεογέννητος Χριστός και για να ξυπνήσει τους άλλους όταν χτυπήσει η χριστουγεννιάτικη καμπάνα.
- Σε πολλά μέρη της Ελλάδας παρασκευάζουν κουλούρες τα «Χριστοκούλουρα» που μοιάζουν με τα Χριστόψωμα, είναι όμως μικρότερα, τα οποία και κρεμούν δίπλα στα εικονίσματα για όλο το έτος ενισχύοντας τους πόθους της οικογένειας.
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%88%CF%89%CE%BC%CE%BF
ΥΛΙΚΑ-ΕΚΤΕΛΕΣΗ
2 φακελάκια μαγιά (9γρ χ 2)
1 φλυτζάνι χλιαρό νερό
1 κουταλάκι του γλυκού ζάχαρη
λίγο αλεύρι για όλες τις χρήσεις για να δημιουργήσουμε τον χυλό
ένα ποτήρι (κρασιού)γλυκό κρασί Σαμιώτικο η ότι άλλο γλυκό κρασί έχετε(Μαυροδάφνη κτλ)
1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι
1 κουταλάκι του γλυκού γλυκάνισο σκόνη
1 κουταλάκι του γλυκού μαχλέπι σκόνη
1/2 φλιτζανιού βούτυρο
Αλεύρι για όλες τις χρήσεις(περίπου 880- 900 γρ)
Βάζουμε σε ένα μεγάλο μπώλ το χλιαρό νερό
με την μαγιά μας, την ζάχαρη και λίγο αλεύρι.
Ανακατεύουμε με το χέρι μέχρι να αποκτήσουμε πηχτό χυλό.
Σκεπάζουμε με μια κουβέρτα και το βάζουμε σε ζεστό μέρος
μέχρι να κάνει φουσκάλες για μια ώρα.
Προσθέτουμε το κρασί,το αλάτι,το γλυκάνισο και το μαχλέπι.
Στο τέλος το αλεύρι όσο τραβήξει.
Δουλεύουμε με τα χέρια μας μέχρι να έχουμε μια μαλακή
εύπλαστη ζύμη .Προθερμαίνουμε τον φούρνο μας στους 175-180 C.
Ρίχνουμε στο τέλος το βούτυρο λιωμένο αλλά χλιαρό ( όχι καυτό)
και ζυμώνουμε να το απορροφήσει.
Ίσως χρειαστεί να ρίξουμε λίγο αλεύρι ακόμα αν το ζυμάρι κολλάει
πολύ στα χέρια μας.
Το αφήνουμε να ανεβεί σκεπασμένο σε ζεστό μέρος για 1,1/2 ώρα περίπου.
Βουτυρώνουμε τα χέρια μας γιατί η ζύμη είναι μαλακή και κολλάει.
Βάζουμε το ζυμάρι μας σε στρογγυλό ταψάκι 28 εκ (βουτυρωμένο καλά)
και την στρώνουμε με τα δάκτυλα μας.
Αφήνουμε στην άκρη μια χούφτα ζυμάρι για να κάνουμε τα σχέδια από πάνω.
Ρίχνουμε στο ζυμάρι που κρατήσαμε ακόμα λίγο αλεύρι(2 κουταλιές της σούπας)
για να μπορέσουμε να πλάσουμε πιο εύκολα τα σχέδια μας.
Ότι σχέδιο (πλουμίδι) και να φτιάξετε εναπόκειται στην δική σας φαντασία.
Το βάζουμε σε ζεστό μέρος ( καλύτερα πάνω από τον φούρνο μας που προθερμαίνεται)
να ανεβεί ξανά για μισή ώρα .
Ψήνουμε για 40-45 λεπτά.
Βγάζουμε από το ταψί αμέσως και το βάζουμε σε σχάρα να κρυώσει.
Αρωματικό,αφράτο,γλυκό και πολύ νόστιμο!!
Καλές Γιορτές!!
ΩΣ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΦΟΡΑ..
ΝΑ ΠΕΡΝΑΤΕ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΓΕΙΡΕΥΕΤΕ ΑΚΟΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ!
(Φωτογραφίες:Ρένα Κώστογλου)
(Επιμέλεια -Εκτέλεση συνταγής:Ρένα Κώστογλου)